توسعۀ صنعت ساخت داخل تجهیزات بخش بالادستی نفت کشور؛ ارزیابی نظام حقوقی در چارچوب سیاست‌های کلی «علم و فناوری»

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشجوی دکتری اقتصاد نفت و گاز دانشگاه علامه طباطبایئی

چکیده

صنعت نفت، مؤثرترین و بزرگترین صنعت فعال در ایران است و بی­گمان مهم­ترین صنعت کشور به لحاظ اقتصادی، سیاسی و امنیت ملی به شمار می­رود. با وجود این، حوزۀ تأمین تجهیزات مورد نیاز این صنعت در بخش بالادستی، همچنان وابستگی قابل توجهی به خارج از کشور دارد. موارد متعددی برای تشریح اهمیت ساخت داخلی تجهیزات نفتی در ایران وجود دارد که کاهش هزینه‌های صنعت نفت، رشد درون‌زای اقتصاد ملی و توسعۀ بازارهای صادراتی، از آن جمله هستند. به علت درهم‌تنیدگی زیاد تجهیزات مورد استفاده در بخش بالادستی صنعت نفت و اصول طراحی و تولید فناورانه، در این مطالعه از سیاست‌های کلی علم و فناوری برای ارزیابی نظام حقوقی حاکم بر صنایع مزبور استفاده شده است. روش تحقیق بر پایۀ مدلی مفهومی است که در چارچوب سیاست‌های علم و فناوری و با نظرداشت به چالش‌های صنعت ساخت تجهیزات مذکور، نظام حقوقی ناظر بر این صنایع را بررسی می‌کند. این مطالعه، نقاط ضعف نظام حقوقی موصوف را برشمرده و پیشنهادهایی در حمایت از صنعت ساخت تجهیزات صنایع بالادستی نفت کشور ارائه می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Developing Industry of Oil and Gas Upstream Equipment Production in Iran: Assessment of the Legal Regime within the Framework of the Overall Policy of "Science and Technology"

نویسندگان [English]

  • Abbas Kazemi Najafabadi 1
  • Alireza Ghafari 2
1 Assistant Professor of Private and Economics Law, Faculty of Law and Politics Science, Allameh Tabataba’i University
2 Ph.D. Candidate of Oil and Gas Economics, Allameh Tabataba’i University
چکیده [English]

The oil industry is the most effective and largest industry in Iran and is without a doubt the most important industry of the country in terms of economic, political and national security. However, the country’s upstream oil industry manufacturing sector is still remarkably dependent to abroad. There are several reasons to convince us that the production of oil industry equipment’s inside the country is consequential, among them, reducing the costs of oil industry, endogenous growth of national economy and expansion of export markets. The research method is based on a conceptual model, working within the framework of science and technology policies, and it endeavors to review the legal system applicable to these industries, keeping note of the severe challenges faced in production of equipment used in the said industry. This study assesses states and their legal system's weaknesses and provides recommendations in support of the country's upstream oil industry equipment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Overall Policy of Science and Technology
  • Domestic Production of Oil and Gas Upstream Equipment in Iran
  • Iran Petroleum Contracts
  • Service Contracts
) فارسی
الف) کتاب­ها
1. ابوالحسنی، محسن (1395). آشنایی با مفاهیم حقوق عمومی؛ بررسی مفهوم سیاست‏های کلی نظام. دفتر مطالعات نظام­سازی اسلامی پژوهشکدۀ شورای نگهبان.
2. امور حقوقی شرکت ملی نفت ایران (1393). مجموعۀ قوانین و مقررات نفت، گاز و پتروشیمی (پیش از مشروطیت تا‌کنون). جلد دوم، چاپ دوم، تهران، روابط عمومی شرکت ملی نفت ایران.
3. حاتمی، علی؛ کریمیان، اسماعیل (1393). حقوق سرمایه‌گذاری خارجی در پرتو قانون و قراردادهای سرمایه‌گذاری. چاپ اول، تهران، انتشارات تیسا.
4. شیروی، عبدالحسین (1393). حقوق نفت و گاز. تهران، نشر میزان.
5. کاظمی نجف‌آبادی، عباس (1393). آشنایی با قراردادهای نفتی. چاپ اول، تهران، انتشارات شهر دانش.
ب) مقاله­ها
 6. نوروزی، حجت (1391). «اهداف، روش‏ها و راهکارهای انتقال دانش فنی در قراردادهای بیع ‏متقابل در میادین نفت و گاز ایران». در کتاب: صنعت نفت و گاز به زبان غیر فنی، به کوشش عاطفه تکلیف، انتشارات مدیریت پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت ایران و پژوهشکدۀ علوم اقتصادی دانشگاه علامۀ طباطبایی، ص 763-780.
7. ابراهیمی، سیدنصرالله؛ شیریجیان، محمد (1393). «قراردادهای بالادستی نفت و گاز و تبیین دلالت‌های قانونی و الزامات قراردادهای جدید». پژوهشنامۀ اقتصاد انرژی ایران، سال سوم، شمارۀ 10 (بهار)، ص 1-39.
8. ابراهیمی، سید نصرالله؛ صادقی مقدم، محمدحسن؛ سراج، نرگس (1391). «انتقادهای وارده بر قراردادهای بیع ‌متقابل صنعت نفت و گاز ایران و پاسخ­های آن». فصلنامۀ حقوق دانشگاه تهران، دورۀ 42، شمارۀ 4 (زمستان)، ص 1-19.
9. ابراهیمی، سیدنصرالله؛ منتظر، مهدی؛ مسعودی، فرزاد (1393). «اصول قانونی حاکم بر قراردادهای خدماتی بالادستی صنعت نفت و گاز ایران». پژوهشنامۀ اقتصاد انرژی ایران، سال سوم، شمارۀ 12 (پاییز)، ص 1-26.
10. اسماعیلی، محسن؛ طحان‏نظیف، هادی (1387). «تحلیل ماهیت نهاد سیاست‌‌های کلی نظام در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران». پژوهشنامۀ حقوق اسلامی، دورۀ 9، شمارۀ 28، ص 93-127.
11. درخشان، مسعود؛ تکلیف، عاطفه (1394). «انتقال و توسعۀ فناوری در بخش بالادستی صنعت نفت ایران: ملاحظاتی در مفاهیم، الزامات، چالش‌ها و راهکارها». پژوهشنامۀ اقتصاد انرژی ایران، دورۀ 4، شمارۀ 14 (بهار )، ص 33-88.
12. درخشان، مسعود (1392). «ویژگی‌های مطلوب قراردادهای نفتی: رویکرد اقتصادی- تاریخی به عملکرد قراردادهای نفتی در ایران». پژوهشنامۀ اقتصاد انرژی ایران، سال سوم، شمارۀ 9 (زمستان)، ص 53-113.
ج) سایر
13. تصویب­نامۀ هیئت وزیران با موضوع شرایط عمومی، ساختار و الگوی قراردادهای بالادستی نفت و گاز (13/5/1395)، روزنامۀ رسمی جمهوری اسلامی ایران.
14. تصویب‌نامۀ هیئت وزیران با موضوع اصلاح تصویب‌نامۀ شرایط عمومی، ساختار و الگوی قراردادهای بالادستی نفت و گاز (7/6/1395)، روزنامۀ رسمی جمهوری اسلامی ایران.
15. تصویب‌نامۀ هیئت وزیران با موضوع اصلاح تصویب‌نامۀ شرایط عمومی، ساختار و الگوی قراردادهای بالادستی نفت و گاز (24/3/1396)، روزنامۀ رسمی جمهوری اسلامی ایران.
16. تصویب‌نامۀ هیئت وزیران با موضوع نحوۀ نظارت بر انعقاد و اجرای قراردادهای نفتی (13/5/1395)، روزنامۀ رسمی جمهوری اسلامی ایران.
17. تصویب‌نامۀ هیئت وزیران با موضوع اصلاح نحوۀ نظارت بر انعقاد و اجرای قراردادهای نفتی (7/6/1395)، روزنامۀ رسمی جمهوری اسلامی ایران.
18. خبرگزاری شانا (1392)، مصاحبه با معاون برنامه‌ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربنی وزارت نفت.
19. ماهنامۀ اکتشاف و تولید (1391). مصاحبه با رئیس وقت دانشکدۀ مهندسی نفت دانشگاه امیرکبیر. شمارۀ 97.
20. اصل عربی، علیرضا (1394). «رویکرد اقتصاد مقاومتی در نگه­داشت و تعمیرات صنعت نفت جمهوری اسلامی ایران». گزارش ادارۀ کل راهبری نظام نگهداری و تعمیرات معاونت امور مهندسی وزارت نفت.
21. گزارش معاونت پژوهشی وزارت نفت در همایش صنعت نفت دانش بنیان، تبلور اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی (1395).
22. مهتدی، سعید (1394). «انتظارات نظام صنعتی ایران از IPC». در کنفرانس تهران با موضوع مقدمه‌ای بر قراردادهای جدید نفتی.
23. نیلی، مسعود (1394). «سرمایه‌گذاری در بخش نفت و توسعۀ اقتصادی ایران». در کنفرانس تهران با موضوع مقدمه‌ای بر قراردادهای جدید نفتی.
24. وزارت نفت، معاونت پژوهش و فناوری (1393). «صنعت نفت، پیش­ران اقتصاد ملی در اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی با رویکرد جهش توسعۀ فناوری و حرکت دانش‌بنیان در شرکت­های پیمانکاران عمومی (GC): بستۀ پیشنهادی راهبردها و اقدامات اجرایی».
25. سامانۀ قوانین مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی: http://rc.majlis.ir/fa/law
2) انگلیسی
26. Aoun, Marie and Mathieu, Carole (2015) , Local Content Strategies in the Oil and Gas Sector: How to Maximise Benefits to Host Communities. IFRI Center for Energy. Institut Francais des Relations Internationales.
27. BP Statistical Review of world energy 2015.
28. Garsia Riberio, Cassio and Andre Tosi Furtado (2014), Government Procurement Policy in Developing Countries:The Case of Petrobras. Science, Technology & Society.
29. Hauge, D.M. (1992) , “The International Transfer of Technology: Lessons That East Europe Can Learn From The Failed Third World Experience”. Harvard Journal of Law & Technology, vol.5, pp 209-240.
30. Ihua, Ugwushi Bellema and Ajayi, Chris and Elojji, Kai Nnanna (2009) , Nigerian Content Policy in the Oil and Gas Industry, Implications for Small to Medium- Sized Oil-Service Companies. 10th Annoual International Confrence of International Academy of African Business and Development (IAABD) 2009- Lagos, Nigeria.
31. King and Spalding (2005), “Upstream Government Petroleum Contracts, Handbook on Legal and Commercial Issues and Related Terms.” Louisiana, 327 P.
32. Layanto, Sugiman (2015) , Local Content and Regulatory Changes in Indonesia. Asian OSJ Conference 8-9 September 2015.
33. OPEC Annual Statistical Bulletin 2015.
34. Tordo, Silvana and Yahya Anouti (2013) , Local Content in the Oil and Gas Sector: Case Studies. World Bank.
35. Tordo, S and Warner, M and Manzano, O and Anouti, Y (2013) , Local Content in the Oil and Gas Sector. World Bank, Washington DC.
36. Umemoto, Masaru (1998) , Three Essays on Local Content Requirements, Ph.D Dissertation in Economics, Faculty of Graduate School of Vanderbit University, May 1998.