بررسی استثنائات مسئولیت بهره‌بردار تأسیسات هسته‌ای در فرایند حمل و نقل مواد هسته‌ای در کنوانسیون‌های بین‌المللی

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، گروه حقوق، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران

2 دانشیار گروه حقوق خصوصی، گروه حقوق، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

3 استادیار گروه حقوق خصوصی، گروه حقوق، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران

چکیده

حقوق هسته‌ای در اسناد بین‌المللی حاکم بر مسئولیت مدنی ناشی از حوادث هسته‌ای، همچون کنوانسیون 1960 پاریس و 1963 وین، غالباً بهره‌بردار تأسیسات هسته‌ای را به صرف اثبات اینکه چنین خسارتی به سبب واقعۀ هسته‌ای مذکور بوده، مسئول حوادث و خسارات ناشی از این مواد می‌داند؛ اعم از این که خسارات ناشی از حادثۀ هسته‌ای در تأسیسات خود یا در جریان حمل مواد هسته‌ای رخ داده باشد. با توجه به این که مسئولیت مدنی ناشی از حوادث هسته‌ای، از نوع مسئولیت محض بوده و برای تحقق این نوع مسئولیت، رابطۀ سببیت لازم است؛ بنابراین عواملی مانند قوۀ قاهره، تقصیر زیان‌دیده یا عامل زیان و فعل شخص ثالث که باعث قطع رابطۀ سببیت می‌شوند، ممکن است رافع مسئولیت مدنی شوند. پرسشی که با بررسی این اسناد مطرح می‌شود این است که آیا با وجود پذیرش اصل مسئولیت انحصاری در حوادث هسته‌ای، امکان شناسایی موارد معافیت یا عدم مسئولیت بهره‌بردار وجود دارد یا خیر؟ مسئولیت بهره‌بردار از دو قاعدۀ مهم مسئولیت بدون تقصیر و مسئولیت انحصاری او پیروی می‌کند. این دو قاعده با استثنائاتی روبه‌روست. نتیجۀ مقالۀ پیش رو نشان می‌دهد که با وجود پذیرش مسئولیت محض و انحصاری بهره‌بردار برای جبران خسارت هسته‌ای، کنوانسیون‌های مذکور مواردی را به عنوان استثنائات مسئولیت بهره‌بردار شناسایی کرده‌اند. بررسی استثنائات، شامل «موارد عدم مسئولیت بهره‌بردار»، «موارد معافیت بهره‌بردار از مسئولیت» و «موارد حق رجوع بهره‌بردار به ثالث»، موضوع مقالۀ حاضر است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

EXCEPTIONS TO THE RESPONSIBILITY OF OPERATING NUCLEAR INSTALLATION IN THE PROCESS OF TRANSPORTATION OF NUCLEAR MATERIALS IN INTERNATIONAL CONVENTIONS

نویسندگان [English]

  • Abbas Onvani 1
  • Sayyed Mohammad Mahdi Qabuli Dorafshan 2
  • Sayyed Mohsen Hoseini Pouya 3
1 Ph.D. Student in Private Law, Department of Law, Neyshabour Branch, Islamic Azad University, Neyshabour, Iran
2 Associate Professor of Private Law, Department of Law, Faculty of Law and Political Science, Ferdowsi University of Mashhad,Mashhad, Iran
3 Assistant Professor of Private Law, Department of Law, Neyshabour Branch, Islamic Azad University, Neyshabour, Iran
چکیده [English]

In international documents governing civil liability for nuclear incidents such as the 1960 Paris Convention and the 1963 Vienna Convention often the operator of a nuclear installation shall be liable for nuclear damage upon proof that such damage has been caused by a nuclear incident, whether the damage caused by a nuclear incident occurred in his nuclear installation or during the transport of nuclear material or not. Civil liability arising from nuclear incidents is of strict liability, and for this kind of responsibility, a causal relationship is needed. Therefore, factors that cause a relationship to be disrupted, such as force major, from the gross negligence of the person suffering the damage or from an act or omission of such person done with intent to cause damage, and third-party action can relieve the operator from his obligation or civil liability. The question raised by these documents is whether, despite the acceptance of the principle of exclusive liability in nuclear incidents, it is possible to identify exemptions or irresponsibility (exonerations factors) of the operator. The responsibility of the operator follows two important principles: non-fault liability (strict and absolute) and his exclusive liability. There are exceptions to these two rules. This article concludes that despite accepting strict liability and exclusive liability of operator for compensation nuclear damage, these conventions have identified cases as exceptions to operator liability. Exceptions to this case include the "cases of non-responsibility or irresponsibility", "cases of exemption or exonerations factors " and "cases of right of recourse of the operator to a third parties" in the present article.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Operator of Nuclear Installations
  • Exclusive Liability
  • Strict Liability
  • Exceptions of Responsibility
  • Exonerations Factors
  • Right of Recourse

مراجع

الف) فارسی
1. استویبر، کارلتون؛ بائر، الک؛ پلرز، نوربرت؛ تونهوزر، ولفرام (1388). حقوق هسته‌ای (مقررات IAEA دربارۀ فعالیت هسته‌ای اعضا). ترجمۀ اصلی عباسی، تهران: مجمع علمی فرهنگی مجد.
2. اسماعیلی، محسن (1381). قوۀ قاهره: مطالعۀ تطبیقی در حقوق اسلام و ایران، تصمیمات و آرای دیوان داوری دعاوی ایران - ایالات متحده. جلد 1، تهران: انتشارات سروش.
3. خوئینی، غفور؛ اونق، شهرزاد؛ جعفری هرندی، مهشید (1394). «مسئولیت مدنی انتقال برون‌مرزی زباله‌های خطرناک و دفع آن در حقوق ایران و پروتکل الحاقی 1999 کنوانسیون بازل». فصلنامۀ پژوهش حقوق خصوصی، سال سوم، شمارۀ دهم، ص ؟-؟.
4. رضایی پیش‌رباط، صالح (1393)، مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها در پیشگیری و جبران خسارت ناشی از فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای. تهران: انتشارات خرسندی.
5. صفایی، سیدحسین (1375). قوۀ قاهره یا فورس ماژور (بررسی اجمالی در حقوق تطبیقی و حقوق بین‌الملل قراردادهای بازرگانی بین‌المللی، در مقالاتی دربارۀ حقوق مدنی و حقوق تطبیقی). ج1، تهران: نشر میزان.
6. _____ (1364). «مفهوم تقصیر سنگین در ارتباط با شرط عدم مسئولیت». مجلۀ حقوقی بین‌المللی، شمارۀ 4، ص 196 – 165.
7. صفایی، سیدحسین؛ رحیمی، حبیب‌الله (1397الف). مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
8. صفایی، سیدحسین؛ رحیمی، حبیب‌الله (1397ب). مسئولیت مدنی تطبیقی. تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
9. عرفانی، توفیق (1385). مسئولیت مدنی حمل‌ونقل زمینی (جاده - ریل). بی‌جا: انتشارات آثار اندیشه.
10. عرفانی، محمود (1386). محشای قانون تجارت. تهران: انتشارات جنگل.
11. قاسمی، محسن؛ سالاریان، فاطمه (1390). «رجوع ثالث ایفاکنندۀ غیرمأذون به مدیون». مجلۀ تحقیقات حقوقی آزاد، شمارۀ 12، ص ؟-؟.
12. قبولی درافشان، سید محمدمهدی؛ رضادوست، وحید (1394). «مطالعۀ تطبیقی تعیین مسئول و مبنای جبران خسارت در مسئولیت مدنی ناشی از حوادث مربوط به تأسیسات هسته‌ای در حقوق ایران، فرانسه و اسناد بین‌المللی». مجلۀ مطالعات حقوق تطبیقی. دورۀ 6، شمارۀ 2، ص 750 - 725.
13. کاتوزیان، ناصر (1382). الزام‌های خارج از قرارداد - ضمان قهری. جلد 1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
14. ____ (1383). دورۀ مقدماتی حقوق مدنی - وقایع حقوقی. تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار.
15. کاتوزیان، ناصر؛ انصاری، مهدی (1387). «مسئولیت ناشی از خسارت‌های زیست‌محیطی». فصلنامة حقوق دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دورة 38، شمارۀ 2، ص 313-285.
16. محمدزاده وادقانی، علیرضا (1381). «مسئولیت متصدی حمل‌ونقل دریایی». مجلۀ دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شمارۀ 55، ص ؟-؟.
17. مشهدی، علی؛ شاه‌حسینی، عطیه (1396). «خصوصی‌سازی مسئولیت در جبران خسارات زیست‌محیطی؛ گذار از مسئولیت بین‌المللی دولت به مسئولیت متصدیان خصوصی فعالیت‌های خطرناک». فصلنامۀ مطالعات حقوق خصوصی، دورۀ 47، شمارة 2، ص 362 – 345.
18. مشیرپور، فریبا (1390). «عملکرد سازمان بین‌المللی دریایی در زمینۀ مسئولیت و جبران خسارت زیست‌محیطی». مجلۀ تحقیقات حقوقی آزاد، شمارۀ 11، ص ؟-؟.
19. یزدانیان، علیرضا (1391). «نظریۀ عمومی مسئولیت مدنی متبوع ناشی از عمل تابع در حقوق فرانسه و طرح آن در حقوق ایران». مجلۀ حقوقی دادگستری، سال 76 ، شمارۀ 77، ص ؟-؟.
 
ب) خارجی
20. Ameye . E (2010). Channelling of nuclear third party liability towards the operator: Is it sustainable in a developing nuclear world or is there a need for liability of nuclear architects and engineers. Eur. Energy & Envtl. L. Rev, 19.
21. Annex II of Paris Convention & see document SCNL/1/INF .4 ,P .8  & SCNL/3/INF.2/Rev.1,Annex I.
22. Austria Atomic Liability Act of 1999.
23. Chavan, S. P (2010). The Civil Liability For Nuclear Damage Bill. New Delhi; The 11th February.
24. Elbaradei, M (1993). The law of nuclear energy: basic dacuments Nijhoff. PP. 1379-1381.
25. ''Explanatory Tex'', IAEA (2004). & Exposé des Motifs of the Paris Convention, OECD, 1982, para.48.p.51,52.:http://www.nea.fr/html/law/nlParis-motif & Revised exposé des motifs of the paris convention as amended by the protocols of 1964, 1982 and 2004.
26. IAEA International Expert Group on Nuclear Liability (INLEX) (2017). The 1997 Vienna convention on civil liability for nuclear damage and the 1997 convention on supplementary compensation for nuclear damage explanatory texts.
27. Liability and Compensation for Nuclear Damage, an International Overview, Organization for Economic Co-Operation and Development, Nuclear Energy Agency, 1994.
28. Liability and compensation for nuclear damage, first edition, NEA/OECD Vienna, 1994.
29. Malcolm, N, SH (2003). International Law. the press syndicate of the university cambrigde, 5th efition.
30. Poland's Atomic Energy Act, November 29, 2000 /Article  40,45,46,65,77
31. Republic of Korea. Act on Compensation for Nuclear Damage, 1969, amended by: Act (the Atomic Energy Act), and Act No. 6350 of 16 January 2001. & Nuclear Laws of the republic of Korea, (2015), Nuclear Liability Act South Korea, A3(2).
32. Rogers,W.V.Horton (1994). Winfield and Jolowicz on tort. fourteenth edition, London:Sweet and Maxwell.
33. Schwartz, J.A (2006). "International Nuclear Third Party Liability Law: The Response to Chernobyl". Journal of International Nuclear Law in the post-Chernobyl Period, No. 1
34. Sean D.M (1994). "Prospective Liability Regimes for the Transboundary Movement of Hazardous Wastes". The American Journal of International Law.
35. Stoiber, C. Baer,A. Pelzer,N. TonhauserW (2003). Handbook on Nuclear Law. Vienna: (IAEA) International Atomic Energy Agency, Chapter11, Nuclear Liability and Coverage
36. Strohl,P (1972). "Maritime Carriage of Nuclear Substances: Harmonization of nuclear and Maritime convention". in: Experience and Trends law, legal series, IAEA, Vienna, No. 8.
37. Vanden Borre, T (2003). "Are nuclear operators liable and insured in case of an act of terroism on a nuclear installation or shipment?". In:www.ippnw.ch/content/Pdf/Sympo26042002/vanden Borre. Pdf pp. 5- 7
38. Viney, J (1998). "Traité de Droit Civil. Les Conditions de la responsabilité.۲é.éd, Paris: librairie générale de droit et de jurisprudences".
مطالعات حقوق انرژی
دوره 5، شماره 2
پاییز و زمستان
مهر 1398
صفحه 373-395

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار