بررسی تطبیقی مالکیت معادن نفت و گاز در ایران و کشورهای حوزۀ نفتا

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق عمومی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

منابع نفت و گاز در هر اقتصادی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و مالکیت بر این منابع همواره  از موضوعات مهم و بحث‌برانگیز دولت میزبان و شرکت‌های نفتی داخلی و بین‌المللی شمرده می‌شود. تاریخ تحول قراردادهای نفتی و جنبش‌های ملی همواره با این مهم همراه بوده است که مالکیت بر منابع زیرزمینی نفت و گاز در ید مبسوط دولت میزبان باقی بماند. این امر، به‌ویژه در کشورهای نفت‌خیزِ در حال توسعه، با وجود پیشینۀ تاریخی استعمار توسط نظام سرمایه‌داری، از حساسیت بسزایی برخوردار است. از این رو، در این مقاله و در پاسخ به این پرسش که مالکیت نفت و گاز در ایران و کشورهای نفتا، از آنِ کدام بخش است؟ با روش توصیفی- تحلیلی، فرض‌های مختلف مالکیتی تحت دو عنوان مالکیت عمومی و دولتی و مالکیت خصوصی و با در نظر گرفتن نظرات چهارگانۀ فقهی در خصوص مالکیت بررسی می‌شود و در نهایت، نظام مالکیت کشورهای آمریکا، کانادا، مکزیک و ایران، به عنوان زیرشاخۀ این دو نظام مالکیتی تبیین شده است که نتایج به دست آمده، حکایت از آن دارد که به دلیل اشکالات مالکیت خصوصی و براساس آرای قضایی، مالکیت در آمریکا و کانادا از اواخر قرن نوزدهم به سمت مالکیت عمومی تحول داشته است؛ هرچند که حق مکتسب مالکان خصوصی قبل از آن محترم شمرده شده است. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

COMPARATIVE STUDY OF OWNERSHIP OF OIL AND GAS MINES IN IRAN AND NAFTA COUNTRIES

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Mousazadeh 1
  • Nasim Barkhi 2
1 Associate Professor of the Law and Political Sciences Faculty, University of Tehran
2 PHD Student of Oil and Gas Law in Tehran University
چکیده [English]

Oil and gas resources are of particular importance in each economy and constitute one of the main foundations of economic systems. Since this wealth play an important role in the progress and growth of each country, various economic systems and, consequently, those governments seek to explain the property rights of these resources. The history of the transformation of oil contracts and national movements has always been associated with the fact that ownership of the underground oil and gas resources will remain in the hands of the host government. From a legal point of view, various assumptions about ownership of oil resources have been designed, which are discussed in this paper under two general titles of public and private ownership. The system of ownership of the countries of America and Canada, and Mexico and Iran, as the subcategory of these two systems of ownership will be reviewed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ownership
  • mines
  • oil and gas
  • Iran
  • NAFTA countries

مراجع

الف) فارسی
1. اصغریان، مجتبی؛ ابراهیمی، سید نصرالله (1391). حقوق نفت و گاز در ایالت متحدۀ آمریکا. تهران، نشر خرسندی.
2. امانی، مسعود؛ اسماعیلی، محسن (1391). «مطالعۀ تطبیقی مالکیت نفت و گاز در نظام‌های ملی و حقوق بین‌الملل». مجلۀ نامۀ مفید، شمارۀ 91، ص 26- 3.
3. امین‌زاده، الهام؛ نیک‌بخش، علی (1394). «مطالعۀ تطبیقی حق دولت‌ها بر مالکیت و حاکمیت منابع نفت و گاز». مطالعات حقوق انرژی، شمارۀ 1، ص 16- 1.
4. آقابابایی دهکردی، پیمان (1392). «امکان‌سنجی حقوقی اجرای قراردادهای مشارکت در تولید و خدماتی (مدل قانون نفت 1353) در شرایط کنونی». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
5. بهمئی، محمدعلی (1397). «مالکیتعمومیبرمنابعنفتیوتأثیرآنبرانتخابالگویقراردادیدرحوزۀبالادستیصنعت نفتوگاز». مطالعات حقوق انرژی، دورۀ چهارم، شمارۀ 1، ص 36- 1.
6. جوادی آملی، عبدالله (1380). «مالکیت معادن ملی». فصلنامۀ تخصصی اقتصاد اسلامی، دورۀ اول، شمارۀ 3، ص 53- 47.
7. شیروی، عبدالحسین (1393). حقوق نفت وگاز. تهران، نشر میزان.
8. صفری، محسن (1393). « تقریرات درس حقوق تطبیقی مالکیت مواد معدنی». مقطع کارشناسی ارشد حقوق نفت و گاز، دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران.
9. کنعانی، محمدطاهر (1389). «حق بهره‌برداری از معادن». فصلنامۀ مطالعات حقوق خصوصی، شمارۀ 3، ص 296- 277.
10. امام خمینی، سید روح‌الله (1364). صحیفۀ نور (مجموعۀ رهنمودهای امام خمینی). جلد اول، چاپ اول، تهران، وزارت ارشاد.
11. مداحی‌نسب، مصطفی؛ مسلمی، یوسف (1394). «بررسی تطبیقی حیازت و احیای اراضی موات با قاعدة تصرف در نظام حقوقی عرفی ایالات متحدة آمریکا». مطالعات حقوق انرژی، دورۀ اول، شمارۀ 1، ص 90- 77.
12. مرادی، عبدالرحیم؛ رنجبر، مسعودرضا (1395). «مالکیت منابع نفت و گاز درجا و بهره‌برداری از آن در فقه اسلام». فصلنامۀ پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، شمارۀ 46، ص 88- 69.
13. موسی‌زاده، ابراهیم (1395). فقه نفت و گاز. تهران، نشر خرسندی.
14. نجفی، محمدحسن (1367). جواهر الکلام. جلد 38، نرم‌افزار کتابخانۀ مکتب اهل بیت (ع).
ب) خارجی
15. Brian Donaghue (2002) .stste ownership in the Canadian offshore. IFM international monctry fund, statistics department.
16. Hardwicke Robert E (1935). “The Rule of Capture and Its Implications as applied to Oil and Gas”. Texas Law Review, p.391-395.
17. John s. low (2002). Oil and Gas law. Thomason.
18. Keith W. Belinn (1986). International Petroleum Exploration and Exploitation Agreements. Barrows Company INC.NEW YORK,p.22-23.
19. lowe, john. (2014). national implication of  the oil industry in mexico and its role in the re ut international.
20 .Mexico 's constitution Act 1917.
21. NEB (The National Energy Board) (2018) Canadian Refinery Overview 2018 –Energy
Market Assessment.
22.Thornton W. W (1890). “Supreme Court of Pennsylvania: Westmoreland.
 
مطالعات حقوق انرژی
دوره 6، شماره 1
بهار و تابستان
فروردین 1399
صفحه 215-230

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار