برق هسته‌ای: چهارچوب حقوقی ملی و بین‌المللی حاکم (توسعه یا کاهش برق هسته‌ای)

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدة حقوق، مرکز پژوهش‌های مجلس، تهران، ایران،

2 دکتری حقوق بین‌الملل، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران،

چکیده

برق یکی از زیرساخت­های اساسی هر کشوری ازجمله ایران است. یکی از روش­های تأمین برق، استفاده از انرژی هسته­ای است. موضوع هسته­ای در ایران بیش از آنکه از جنبه­های علمی مورد توجه قرار گیرد، از حیث سیاسی مورد توجه قرار گرفته است. یکی از جنبه­های اساسی که باید دراین‌باره بدان توجه کرد، چهارچوب حقوقی ملی و بین‌المللی حاکم بر برق هسته­ای است. با این مقدمه، پرسش مقالة پیشِ‌رو این است که جهت‌گیری اسناد بالادستی و قوانین (ملی و بین‌المللی) به‌نفع برق هسته‌ای است یا علیه آن؟ به‌سخن‌دیگر، این اسناد متضمن تولید برق هسته­ای هستند یا عدم تولید آن؟ برای پاسخ به این پرسش، با روش تحلیلی-انتقادی، قانون اساسی، قوانین و اسناد بالادستی حقوقی کشور مورد بررسی قرار گرفته‌اند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که نظر به جنبه‌های متعدد حقوقی مسئلة برق هسته‌ای و مشخص نبودن اولویت‌ها در مجموعة ارزش­‌های اساسی کشور و نیز ابهام در برخی موضوع‌های تخصصی همچون توان تولید داخل برای صنعت هسته‌ای، نمی‌توان نتیجة متقنی را به‌‌عنوان جهت‌گیری نظام حقوقی کشور، له یا علیه برق هسته‌ای، اعلام کرد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Nuclear Electricity: The Governing National and International Legal Framework (Expansion or Reduction of Nuclear Electricity)

نویسندگان [English]

  • Muhammad Barzegar Khosravi 1
  • sadegh jafarzadeh 2
1 Assistant Professor, Faculty of Law, Research Center of Majlis, Tehran, Iran.
2 PhD International law Shahid Beheshti Uniersity, Tehran, Iran,
چکیده [English]

Introduction
Electricity is a fundamental infrastructure for any country, including Iran, and nuclear energy offers one pathway for its generation. However, Iran’s nuclear energy issue is often viewed more politically than scientifically. A key aspect requiring attention is the national and international legal framework governing nuclear power. Nuclear electricity production involves various technical and political considerations. While nuclear energy can reduce greenhouse gas emissions and air pollution, it also entails high costs for plant operation and nuclear waste management. Nuclear plants have long lifespans and operate with minimal fuel compared to combined-cycle plants, which makes them efficient, though not without challenges. Iran, as a country with high electricity demand and a developing nuclear industry, currently generates limited electricity from nuclear sources.
The primary question addressed by this article is whether Iran’s upstream legal documents and overall legal framework support or hinder nuclear power development. This question is explored through an analytical-critical review of the constitution and key legal documents of the country. The research reveals that, due to numerous legal complexities surrounding nuclear energy, a lack of clear national priorities, and ambiguities in specialized areas such as domestic nuclear production capacity, it is difficult to reach a definitive conclusion on Iran’s stance toward nuclear energy development. The study concludes that the challenges to nuclear electricity production in Iran are more political than technical. Political factors, outlined in the Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA), create obstacles that affect Iran's nuclear energy trajectory, reflecting a blend of political and technical issues embedded in this international agreement.
Methodology
This research takes an analytical approach, examining economic, environmental, and political perspectives through legal documents to gain insights into Iran’s nuclear energy policies.
Results
From an economic perspective, there is justification for expanding nuclear electricity production in Iran. Environmentally, nuclear energy presents both benefits and challenges: while it could reduce greenhouse gas emissions, nuclear waste management remains a significant challenge.
Conclusions
The JCPOA introduces obstacles to the development of nuclear electricity in Iran. Additionally, the absence of a clear national nuclear plan diminishes the decisiveness needed to draw firm conclusions about the country’s future in nuclear energy.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nuclear Electricity JCPOA Nuclear Plant Reneawable Energy Constitutional Law

مراجع

منابع
آمار تفصیلی صنعت برق ایران ویژة مدیریت راهبردی سال 1398. در:  https://data.gov.ir/dataset/fa5fc61199ef6a16cf4b1e0436cbe084129a78b1  (22 اردیبهشت 1402)  
احمدیان، قدرت؛ غلامی، ندا (1397). «نظام بروکراتیک تصمیم‌گیری در سیاست انرژی روسیه». مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شمارة 103، ص32-1.  در:http://ca.ipisjournals.ir/article_33853.html (22 بهمن 1401)
الوانی، سیدمهدی (1386). تصمیم‌گیری و تعیین خط‌مشی دولت. تهران، سمت.
امامی، سیدمجتبی (1398). «تأملی در چیستی «الگو» در الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت؛ مداقه‌هایی از منظر خط‌مشی‌گذاری عمومی». مطالعات مدیریت دولتی ایران، شمارة 3، ص23-1.DOI: 10.22034/JIPAS.2019.89974
بهشتی‌نیا، محمدعلی؛ عالی‌رضایی، آرمین؛ شاهجویی، میثم (1395). «ارائة یک مدل ترکیبی برای اولویت‌دهی احداث نیروگاه با منابع تجدید‌پذیر با در نظر گرفتن اهداف توسعة پایدار (مطالعة موردی: کشور ایران)». مجلس و راهبرد، شمارة 85، ص330-305. در: https://nashr.majles.ir/article_145_7979d2a42d36de669a40538687cb7c49.pdf  (10 تیر 1402)
پژوهشگاه نیرو (1385). گزارش مرحلة اول پروژة «تدوین استراتژی توسعة نیروگاه‌های هسته‌ای در کشور».
پیری، مهدی (1397). «تأملی بر آثار حقوقی الحاق جمهوری‌اسلامی‌ایران به توافق‌نامۀ پاریس درخصوص تغییرات اقلیمی». مطالعات حقوق عمومی، دورة 48، شمارة 4، ص908-887. https://doi.org/10.22059/jplsq.2018.226502.1729
ترازنامة انرژی سال 1396 ایران (1396). وزارت نیرو جمهوری‌اسلامی‌ایران. در: http://emaoi.ir/energy-balance-sheet-96/ (15 مهر 1401)
ترازنامة انرژی سال 1397 ایران (1399). وزارت نیرو جمهوری‌اسلامی‌ایران. در: https://www.energyinformation.ir/2016-06-21-07-55-39/item/4686-energy-balance-1397/4686-energy-balance-1397  (10 آبان 1401)
ترازنامة انرژی سال 1399 ایران (1401). وزارت نیرو جمهوری‌اسلامی‌ایران. در:https://B2n.ir/z71988  (3 آذر 1403)
داودی، سمیه؛ خوش‌چهره، محمد؛ دانایی‌فرد، حسن؛ امیری، مجتبی (1400). «ارائة چهارچوب مفهومی تدوین خط‌مشی توسعة پایدار برق هسته‌ای در ایران». سیاست‌گذاری عمومی، دورة 7، شمارة 3، ص138  - 117
 .DOI: 10.22059 JPPOLICY.2021.83371
رحیمی، افسانه؛ مروت، حبیب؛ فریدزاد، علی (1395). «بررسی نقش نگرش‌ها و عقاید بر مصرف انرژی الکتریکی خانوارها در ایران». پژوهشنامة اقتصاد انرژی ایران، شمارة 21، ص162-129. در:
https://jiee.atu.ac.ir/article_7975_5f386bff593e44948969d5e3  dd8b2659.pdf   (19 آذر 1401)
رمضانی قوام‌آبادی، محمدحسین (1392). «حفاظت از محیط‌زیست در حقوق اساسی جمهوری‌اسلامی‌ایران». دیدگاه‌های حقوق قضایی، شمارة 63، ص140-93. در:https://jlviews.ujsas.ac.ir/article_703419_f20edc95c73756c5e2539a655ba3125d.pdf(10 تیر 1402)   
مضانی، ایمان؛ جعفری، زهرا (1401). «وضعیت توسعة کاربردهای فناوری هسته‌ای در ایران و جهان- برق هسته‌ای». گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، شمارة مسلسل 18424. در:
https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1749480  (24 شهریور 1401)
شهبازی، محمدحسین (1394). درس‌هایی از اصول فقه. تهران، میزان.
صادقی، حسین؛ آذر، عادل؛ خاکسارآستانه، سمانه (1394). «بهینه‌یابی تأمین منابع انرژی با هدف تولید برق، چشم‌انداز ایران در افق 1404». پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعة پایدار)، سال پانزدهم، شمارة 3، ص118-91. در:
https://ecor.modares.ac.ir/article-18-585-fa.pdf   (10 تیر 1402)
ضیائی بیگدلی، محمدرضا (1401). حقوق بین‌الملل عمومی. تهران، چاپ 75، نشر گنج‌دانش.
فریادی، مسعود (1397). «آسیب‌شناسی همکاری میان‌سازمانی در حفاظت محیط‌زیست در حقوق اداری ایران». حقوق اداری، شمارة 16، ص131-109. در:   http://qjal.smtc.ac.ir/article-1-284-fa.pdf  (10 تیر 1402)
فریادی، مسعود (1398). «انتخاب ابزارهای مقررات‌گذاری برای حفاظت محیط‌زیست». مجلس و راهبرد، شمارة 98، ص146-119. در:  https://nashr.majles.ir/article_317_a74706c36187f67ebaf99fa5216710af.pdf  (10 تیر 1402)
قاسمیان، سلیمان؛ اسعدی، فریدون (1399). «بررسی تحولات سال‌های 2018 و 2019 و چشم‌انداز بازارهای جهانی انرژی در افق 2040: فرصت‌ها و تهدیدات پیش روی ایران». مرکز پژوهش‌های مجلس، گزارش شمارة مسلسل 17147. در:
https://report.mrc.ir/article_8299.html (29 مهر 1401)
قلی‌زاده، علی‌اکبر؛ براتی، جواد (1390). «تحلیل عوامل مؤثر بر مصرف انرژی خانگی و برق مصرفی خانوار در ایران: با تأکید بر بهره‌وری انرژی». اقتصاد و تجارت نوین، شماره‌های 25 و 26، ص 167-145. در:
http://ensani.ir/file/download/article/20140426162657-9440-57.pdf
لطفعلی‌پور، محمدرضا؛ فلاحی، محمدعلی؛ ناظمی معزآبادی، سیما (1394). «برآورد توابع تقاضای برق در بخش‌های خانگی و صنعتی ایران با به‌‌کارگیری الگوی سری زمانی ساختاری (STSM)». مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، شمارة 13، ص208-187. در:  https://aes.basu.ac.ir/article_1034_c6fd62ff6928f5a41f82c17bd0002250.pdf (13 مهر 1401)
مشهدی، علی (1393). «اساسی‌سازی ماهوی حق بر محیط‌زیست در حقوق ایران و فرانسه». مطالعات حقوق تطبیقی، دورة 5، شمارة 2، ص580-559.   DOI:10.22059/JCL.2014.52955
مشهدی، علی؛ رشیدی، مهناز (1394). «تأثیر تحریم‌های وضع‌شده علیه ایران بر محیط‌زیست، انرژی و انتقال تکنولوژی از منظر حقوق بین‌‌الملل». پژوهش حقوق عمومی، شمارة 46، ص123-103. در: https://qjpl.atu.ac.ir/article_1384_a47961967de1fcaab610b3d0c431c428.pdf  (10 تیر 1402)
منظور، داود؛ حقیقی، ایمان؛ آقابابائی، محمدابراهیم (1391). «تجزیة کشش قیمتی تقاضای برق در ایران: تحلیل تعادل عمومی محاسبه‌پذیر». سیاست‌گذاری اقتصادی، شمارة 8، ص112-91. در:
https://ep.yazd.ac.ir/article_71_513f332627615376df1a07ca58b5afdf.pdf (11 شهریور 1401)
منظور، داود؛ رحیمی، علیرضا (1394). «اولویت‌بندی نیروگاه‌های تولید برق در ایران با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری چندشاخصه». پژوهشنامة اقتصاد انرژی ایران، سال چهارم، شمارة 14، ص215-191. https://doi.org/10.22054/jiee.2015.1067
نوروزی، محمد؛ پیله‌فروش، میثم (1397). «دربارة تشکیل وزارت انرژی: 1. دلایل عدم موفقیت شورای عالی انرژی». مرکز پژوهش‌های مجلس، گزارش شمارة مسلسل 15916.
هفرون، رافائل. ج (1394). مقدمه‌ای بر حقوق انرژی. ترجمة علی‌اکبر سیاهپوش، تهران، مجد.
یاوری، اسدالله (1393). «درآمدی بر مفهوم تنظیم­گری حقوقی». مطالعات حقوق تطبیقی، دورة 5 ، شمارة 2، ص647-629. DOI: 10.22059/JCL.2014.52958   
 
References
Ahmadian, Ghodrat; Gholami, Neda (2018). “Bureaucratic Decision Making System in Russian Energy Politics”. Central Asia and the Caucasus Journal, No 103. [in Persian].
Alvani, Seyyed Mahdi (2007). Decision Making and Determination of Government’s policy. Tehran, Samt Publisher  barghnews.com (Accessed 3 March 2022). [in Persian].
Beheshtinia, Mohammadali; Rezaei, Armin; Shahjoei, Misam (2016). “A Hybrid Model for Prioritizing the Construction of Power Plants with Renewable Resources, Considering Sustainable Development Objectives (Case Study: Iran)”. majlis and rahbord, Volume 23, Issue 85 , No 85, pp. 305-330. [in Persian].
Cutanda, Blanca Lozano (2009). Derecho Administrativo Ambiental. 10ª edición, España, DYKINSON.
Davoodi, Somayeh;  Khoshchehreh, Mohammad; Danaeefard, Hasan; Amiri, Mojtaba (2021). “Presenting a Conceptual Framework For Formulating a National Policy In The Sustainable Development Of Nuclear Power”. Iranian Journal of Public Policy, volume 7, Issue 3, pp. 117-138. [in Persian].
Detailed statistics of Electricity industry of Iran, special edittiofn for strategical management, 2017. [in Persian].
Emami, Seyyed Mojtaba (2019). “A Reflection on the Meaning of the "Model" in the Islamic-Iranian Model of Progress: Contemplations from Public Policy Perspective”. Journal of Iranian Public Administration Studies, Volume 2, No 3, pp. 1-23. [in Persian].
Energy Reaserch Center (2006). Report of First Phase of “codifying of strategy of development of Iran’s nuclear plan”. [in Persian].
Faryadi, Masoud (2018). “Pathology of Inter-Organizational Collaboration in environmental protection in the Iranian Administrative Law”. Quarterly Administration Law, pp. 109-131. http://qjal.smtc.ac.ir/article-1-284-fa.pdf [in Persian].
Ghasemian, Suleiman;  Asadi, Fereydoun (2019). “Examining the developments of 2018 and 2019 and the outlook of global energy markets in the horizon of 2040: opportunities and threats facing Iran”. Majlis and Rahbord, volume 28, No 4. https://report.mrc.ir/article_8299.html [in Persian].
Gunningham, Neil (2009). “The New Collaborative Environmental Governance: The Localization of Regulation”. Journal of Law & Society, Vol. 36, no. 1.
Harrison, K. (1998). “Talking with the Donkey: Cooperative Approaches to Environmental Protection”. Journal of Industrial Ecology, Vol. 2, No. 3.
Heffron, Raphael J. (2015). Energy Law: An Introduction. Springer.
Hefron, Raphael j. (2014). introduction on Energy Law. translated by ali akbar siah poosh, Tehran, Majd Publisher.
Hennessey, Timothy M; Dennis L. Soden (1999). “Ecosystem Management: The Governance Approach”. in Handbook of Global Environmental Policy & Administration, ed. by Dennis L. Soden & Brent Steel, Switzerland: Marcel Dekker.
Sadeghi, Hossein; Azar, Adel; Khaksarastaneh, Samaneh (2015). “An Optimization of Supplying Energy Sources for Generating Electricity: Iran’s 2025 Vision”. the Economic Research, volume 15, issue 3.   https://ecor.modares.ac.ir/article-18-585-fa.pdf [in Persian].
http://large.stanford.edu (Accessed 10 October 2022).
http://news.moe.gov.ir (Accessed 10 January 2021).
https://aeoi.org.ir (Accessed 23 June 2021).
https://cen.acs.org/environment/pollution/nuclear-waste-pilesscientists-seek-best/98/i12 (Accessed 30 July 2021).
https://rc.majlis.ir (Accessed 29 September 2022).
https://www.aeoi.org.ir (Accessed 17 February 2021).
https://www.eia.gov/energyexplained/nuclear/nuclear-power-and-the environment. php (Accessed 22 July 2021).
https://www.iea.org/reports/projected-costs-of-generating-electricity-2020 (Accessed 25 February 2022).
https://www.magiran.com (Accessed 17 March 2022).
https://www.majlis.ir (Accessed 10 October 2022).
https://www.rrk.ir (Accessed 19 March 2022).
https://www.statista.com/statistics/184754/cost-of-nuclear-electricity-production-in-the-us-since-2000/ (Accessed 10 February 2022).
https://www.synapseenergy.com/sites/default/files/SynapsePaper.2008-07.0. (Accessed 22 July 2021).
International Atomic Energy Agency (IAEA). Power Reactor Information System (PRIS). 2022.
Lotfalipour, Mohammad Reza; Falahi, Mohammad Ali;  Nazemi moezabadi, Sima (2015). “Estimating Residential and Industrial Electricity Demand Functions of Iran, using Structural Time Series Model (STSM)”. Quarterly Journal of Applied Economics Studies Iran, volume 4, issue 13. https://aes.basu.ac.ir/article_1034.html?lang=en [in Persian].
Manzoor, Davood; Rahimi, Alireza (2015). “A Comparative Analysis of the National Iranian Oil Company (NIOC) Articles of Association during 1954-1978: Proposing a Number of Principles of the New Articles of Association”. Iranian Energy Economics, volume 4, issue 14, pp. 191-215. https://doi.org/10.22054/jiee.2015.1067 [in Persian].
Manzoor, Davood; Haqiqi, Iman; AghababaeI, Mohammad Ebrahim (2012). “Decomposing Electricity Demand Elasticity in Iran: Computable General Equilibrium Approach”. the Journal Economics Policy, volume 4, issue 8, pp. 91-112.  https://ep.yazd.ac.ir/article_71.html?lang=en  [in Persian].
Mashhadi, Ali; Rashidi, Mahnaz (2015). “The Effects of Imposed Sanctions against Iran on Environment, Energy & Technology Transfer in International Law”. Public Law Research, volume 16, issue 46, pp. 103-123 [in Persian].
Mashhadi, Ali (2014). “Substantive Constitutionalization of Right to Environment in Iranian & French Law”. Comparative Law Review, volume 5, issue 2, pp. 559-580 [in Persian].
Meffe, GARY K. et al. (2002). Ecosystem Management: Adaptive, Community-based Conservation. USA, Island Press.
Noroozi, Mohammad; Pileh froosh, meisam (2018). about the establishment of the Ministry of Energy: 1. The reasons for the failure of the Supreme Energy Council. research center of majlis.https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1063308 [in Persian].
Piri, Mahdi (2019). “A Comment on the Legal Consequences of Ratification of the Paris Agreement on Climate Change by the I.R. Iran”. Public Law Studies Quarterly, Volume 48, Issue 4, pp. 887-908. [in Persian].
Qolizadeh, Ali Akbar; Brati, Javad (2011). “Analysis of factors affecting household energy consumption and household electricity consumption in Iran: with an emphasis on energy efficiency”. Journal New Economy and Trade, pp. 145-167. https://www.sid.ir/paper/118633/fa [in Persian].
Rahimi, Afsaneh; Morovat, Habib; Faridzad, Ali (2017). “The Role of Attitudes and Beliefs on the Electrical Energy Consumption of Households in Iran”. Iranian Energy Economics, volume 6, issue 21, pp. 129-162. [in Persian].
Ramadani, Iman; Jafari, Zahra (2021). “The development status of nuclear technology applications in Iran and the world –nuclear power”. majlis and rahbord, volume 30. Number 6. https://report.mrc.ir/article_829.html (Accessed 1401/5/26). [in Persian].
Ramezani Ghavamabadi, Mohammad Hosein (2013). “The preservation of the environment in Iran's constitution”. The Quarterly Jurnal of Judicial Law Review, volume 18, issue 63, pp. 93-140. [in Persian].
Roggenkamp, M; Redgwell, C; Ronne, A; Guayo, I Del (2016). Energy Law in Europe. oxford.
Shahbazi, Mohammad Hosein (1394). lessons from Feqh Principals. Tehran, Iran, Mizan Publisher.
The energy balance sheet of 2016. http://emaoi.ir/energy-balance-sheet (Accessed 18 February 2021).
The energy balance sheet of 2017.  https://www.energyinformation.ir/2016-06-21-07-55-39/item/4686-energy-balance-1397/4686-energy-balance-1397 (Accessed 30 March 2021).
The energy balance sheet of 2019.  https://B2n.ir/z71988 (Accessed 23 November 2024).
    www.irna.ir (Accessed 4 March 2022).
Yavari, Asadollah (2014). “An introduction to concept of legal regulation”. Comparative Law Review, volume 5, issue 2, pp. 629-647. [in Persian].
Ziaie Bighdeli, Mohammad Reza (2022). International Public Law. Tehran, Ganje’ Danesh Publisher, seventy-five published.
 
 
مطالعات حقوق انرژی
دوره 9، شماره 2
بهمن 1402
صفحه 299-329

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار