تحلیل کارایی سیاست کیفری ایران در قبال جرایم مرتبط با آب

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق کیفری و جرم‌شناسی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق کیفری و جرم‌شناسی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

وابستگی حیات بشر به آب و منابع آبی و نقش بی‌بدیل آن در تأمین نیاز‌های عمومی و اجتماعی امری انکارناپذیر است. با وجود این، می‌توان گفت استفادۀ بی‌رویه از منابع آبی و سرازیرشدن فاضلاب صنعتی موجب آلودگی آب و منابع آبی شده است. میزان ضرر حاصل از این‌گونه اعمال به‌گونه‌ای است که می‌‌‌تواند نظم عمومی را مختل کند. بنابراین، لزوم مداخلۀ دولت‌ها به‌منظور ممانعت از ارتکاب این قبیل اعمال ضروری است. یکی از ابزارهای مداخلۀ دولت‌ها برای حمایت از منابع آبی، توسل به حقوق کیفری است. به همین دلیل در نظام حقوقی ایران نیز در جهت پاسداری از اصول قانون اساسی و با توجه به عمومی محسوب‌شدن منابع آبی و لزوم حمایت کیفری از آن‌ها، برخی اعمال، جرم‌انگاری و برای آن‌ها مجازات‌هایی تعیین شده است. در این مقاله ضمن تبیین مبانی حمایت کیفری از آب، قوانین مختلف و عناصر تشکیل‌دهندۀ جرایم این حوزه بررسی می‌‌‌شود. با توجه به اقتصادی محسوب‌شدن برخی از این جرایم، ضمانت اجراهای کیفری موجود و کارآمدی آن‌ها به‌منظور بازدارندگی از ارتکاب این جرایم تحلیل و در نهایت پیشنهادهایی برای اصلاح قوانین موجود ارائه خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Effectiveness of Iran's Penal Policy in Relation to Water Related Offences

نویسندگان [English]

  • Hamid Bahremand 1
  • Sina Rostami 2
1 Assistant Professor, Criminal Law and Criminology Department, University of Tehran
2 M.A. Student in Criminal Law and Criminology, University of Tehran
چکیده [English]

Human life dependency on water and water resources and its unique role in public and social needs is not deniable. However, improper use of water resources and pouring industrial wastewater are some of factors that have caused water pollution. The damage caused by these acts is in a manner that can disrupt public order. Therefore, government intervention is necessary to prevent the commission of such acts. One of the tools of government intervention to protect water resources, is to resort to the criminal law. So, considering the publicity of water resources and the necessity of criminal protection, in Iranian legal system some conducts are criminalized for the purpose of protection of Constitution provisions.
In this article we explain the basics of criminal protection of water and various laws and the constituent elements of offenses in this area will be discussed. Due to the economic aspect of some of these offenses, current criminal sanctions and their sufficiency to deter committing these crimes will be analyzed and eventually some suggestion for amending current laws will be introduced.

کلیدواژه‌ها [English]

  • water
  • offences
  • Criminal policy
  • criminalization
  • Iranian legal system
  • Pollution of water resources
  • Overexploitation of water resources
الف) فارسی
قرآن کریم.
الهام، غلامحسین و برهانی، محسن (1393). درآمدی بر حقوق جزای عمومی، جلد دوم، چاپ دوم، تهران: میزان.
_____________ (1394). درآمدی بر حقوق جزای عمومی، جلد اول، چاپ اول، تهران: میزان.
الهام، غلامحسین (1391). «تحلیل مادۀ 728 قانون مجازات اسلامی بر مبنای نظریات فقهی شورای نگهبان»، دیدگاه‌‌های حقوق قضایی، دورۀ 17، شمارۀ 57، صفحات 25-42.
انصاری، باقر (1383). «مطالعۀ تطبیقی حقوق حاکم بر محیط‌زیست آبی در حقوق موضوعۀ ایران»، مجموعه مقالات نخستین همایش حقوق محیط‌زیست ایران، نشر برگ زیتون.
باهری، محمد (1394). حقوق جزای عمومی، چاپ اول، تهران: نگاه معاصر.
برهانی، محسن (1388). «سیاست کیفری ایران در قبال روسپیگری»، شمارۀ 45، مطالعات راهبردی زنان.
بوهلاندر، مایکل (1394). قانون مجازات آلمان، ترجمۀ اصلی عباسی، چاپ دوم، تهران: مجد.
خالقی، ابوالفتح و رشنوادی، حجت‌الله (1392). «سیاست تقنینی کیفری ایران در صیانت از منابع آب با عنایت به اسناد بین‌المللی»، سال دوم، شمارۀ سوم، صفحات 119-141.
خویی، ابوالقاسم (1419ق). اجود التقریرات (تقریرات بحث اصول علامه نایینی)، جلد 2، چاپ اول، قم: مؤسسۀ صاحب‌الامر.
رمضانی قوام‌آبادی، محمدحسین (1392). «بررسی تطبیقی اجرای اصل احتیاط زیست‌محیطی در پرتو آرا و تصمیمات مراجع بین‌المللی»، دورۀ 15، شمارۀ 40، پژوهش حقوق عمومی دانشگاه علامه طباطبایی.
زراعت، عباس (1382). شرح قانون مجازات اسلامی، بخش تعزیرات 3، تهران: ققنوس.
فهیمی، عزیرالله و مشهدی، علی (1390). «فقه شیعه و تحول در مبانی مسئولیت زیست‌محیطی»، فصل‌نامۀ حقوق، دورۀ 41، شمارۀ 1.
قربان‌نیا، ناصر (1393). ملاحظاتی دربارۀ قانون مجازات اسلامی سال 1392، چاپ اول، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
کاتوزیان، ناصر و انصاری، مهدی (1387). «مسئولیت ناشی از خسارت‌های زیست‌محیطی»، فصل‌نامۀ زیست‌محیطی، دورۀ 38، شمارۀ 2.
کلینی، محمد بن یعقوب (1362). روضۀ کافی، تهران: کتابخانۀ اسلامی.
مبلغی‌آبادانی، عبدالله (1371). تاریخ ادیان و مذاهب جهان از 35 هزار سال قبل تا اسلام، جلد اول، قم: منطق (سینا).
محمودی، فیروز (1393). جرم‌انگاری حق‌مدار با تأکید بر نظریۀ آلمانی مصالح حقوقی، سال سوم، شمارۀ نهم، پژوهش حقوق کیفری.
مدنیان، غلامرضا (1383). ساختار سیاست جزایی حقوق آب ایران، اولین همایش بررسی مشکلات آبیاری، زهکشی و مصرف بهینۀ آب کشاورزی، تهران.
میرمحمد صادقی، حسین (1392). جرایم علیه اشخاص، چاپ 12، تهران: میزان.
_____________ (1392). جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی، چاپ 21، تهران: میزان.
نجات، سیدامین و دبیری، فرهاد (1394). «بررسی چالش‌های کیفری ناشی از اجرای مادۀ 688 قانون مجازات اسلامی»، دورۀ هفتم، شمارۀ دوم، مجلۀ مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز.
نجفی‌ابرندآبادی، علی‌حسین و هاشم‌بیگی، حمید (1393). دانش‌نامۀ جرم‌شناسی، تهران: گنج دانش.
هیرانو، ریوچی (1373). حمایت کیفری از حقوق آب، ترجمۀ هادی خراسانی، چهاردهمین کنگرۀ بین‌المللی حقوق تطبیقی.
ب) انگلیسی
Bianco, F., Lucifora, A., Vagliasindi, G.M. (2015), Fighting Environmental Crime in France: A Country Report, Study in the framework of the EFFACE research project, Catania: University of Catania.
Fuller, Lon L. (1969), The Morality of Law Revised Edition, New Haven (Connecticut, Estados Unidos): Yale University Press.
Schonsheck, J.(1994), "On criminalization: An essay in the philosophy of criminal law", Vol. 19, Springer Science & Business Media.