حقوق ایران در بهره برداری از رودخانۀ هیرمند از منظر حقوق بین الملل

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری حقوق بین‌الملل عمومی و استادیار دانشگاه شاهد

2 دانشجوی دکتری حقوق بین‌الملل دانشگاه تهران

چکیده

اختلاف ایران و افغانستان درخصوص چگونگی تقسیم و بهره‌برداری از آب هیرمند، قدمتی در حدود 130 سال دارد. دو کشور در سال 1351 معاهده‌ای به‌منظور چگونگی تقسیم آب رودخانۀ هیرمند امضا کردند که افغانستان در ابتدا به‌واسطۀ کودتا و مشکلات داخلی، نتوانست آن را به تصویب رساند و سال‌ها بعد که آن را تصویب کرد به بهانۀ خشکسالی و فراهم‌نبودن شرایط میدانی، از اجرای آن سر باز زد، به‌گونه‌ای که می‌توان ادعا کرد معاهدۀ مزبور گره‌ای در مسیر احقاق حق ایران باز نکرده است. براساس قواعد حقوق بین‌الملل تنظیم روابط میان دولت‌ها در بهره‌برداری از رودخانه‌های بین‌المللی از طریق توافقات میان آن‌ها صورت می‌گیرد، اما در نتیجۀ تلاش‌های سازمان ملل متحد قواعدی شکل گرفته است که در صورت نبود توافق میان کشورها می‌تواند تضمین‌کنندۀ منافع کشورهای ذی‌نفع و ‌تأمین‌کنندۀ صلح و امنیت بین‌المللی باشد. این قواعد که بر بهره‌برداری منصفانه و همکاری کشورها استوار است در رویۀ قضایی و داوری بین‌المللی نیز به آن تأکید شده است. بنابراین، حتی در فقدان معاهدۀ بین‌المللی ناظر بر رودخانۀ فرامرزی میان ایران و افغانستان، توجه به اصول و قواعد بین‌المللی ناظر بر رودخانه‌های مشترک، دولت ایران را از حقوق منصفانه‌ای در استفاده از رودخانۀ هیرمند برخوردار می‌کند و دولت افغانستان نمی‌تواند با استناد به حاکمیت خود، ایران را از حقوق خود محروم کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Iran's Rights in Exploitation of Hirmand River from International Law Perspective

نویسندگان [English]

  • Siamak Kramzadeh 1
  • Bahram Moradian 2
1 Assistant Professor of Public International Law in University of Shahed
2 Ph.D candidate for Public International Law in University of Tehran
چکیده [English]

Due to its dry geographical condition, Iran is among those countries which always face shortages of water. Also, it has shared water resources with some neighboring countries. Hirmand River originates from the mountains of Afghanistan and has much economic importance for Iran. By building dams on the path of the river and forming illegal channels and diverting the river from its main path, Afghanistan has dried the international lake of Hamoun. In 1973, two countries signed an agreement about the division and use of Hirmand River. But Afghanistan use drought and not being provided some terms of the agreement as the excuse to evade implementation of the treaty. As the result of the United Nation’ attempts, some rules have been established, so that if there was no agreement among parties, they can ensure the interests of countries. These rules are established on the basis of fair exploitation and cooperation of parties.  Even if there was not any binding agreements between Iran and Afghanistan, according to international principles and rules, Iran possesses the fair rights in use of Hirmand River and Afghanistan cannot deprive Iran of its own rights by invoking its sovereign rights.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hirmand River
  • Hamoun Lake
  • International Law
  • Afghanistan
  • Shared water resources
  • Fair Exploitation
  • Cooperation

الف) فارسی

ابراهیم‌گل، علیرضا (1390). مسئولیت بین‌المللی دولت، چاپ سوم، تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
امین‌زاده، الهام (1390). حقوق انرژی، چاپ اول، تهران: نشر دادگستر.
بررسی حقوقی و تاریخی رودخانۀ هیرمند، یادداشتی از محمدرضا دبیری، رجوع شود به: www.irdiplomacy.ir/fa/page/11868.
سرمد، مرتضی (1391). حقوق آب، چاپ اول، تهران: نشر سکه.
کاشانی، جواد (1389). منابع نفت و گاز مشترک از منظر حقوق بین‌الملل، چاپ اول، تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
ممتاز، جمشید (1374). «نظام حقوقی آبراه‌های بین‌المللی خاورمیانه»، مجلۀ حقوقی، شمارۀ 18-19، 45-126.
ب) انگلیسی
About the UNECE Water Convention, refer to: https://www.unece.org/env/water/text/text.html.
Aman, Fatemeh (2016). Iran-Afghan Differences over Helmand River Threaten Both Countries, The Atlantic Council, available at: http://www.atlanticcouncil.org/blogs/iraninsight/iran-afghan-differences-over-helmand-river-threaten-both-countries.
Axelsen, Winnie (2014). Worldwide Water Shortage by 2040, Science Daily.
Boundy R. Roadman (1999). National Resource Development (oil and gas) and Boundary Disputes, Graham & Troman/nijhoff Press.
Burchi, Stefano (2014). International Water Law and Groundwater, SOAS University of London.
Case Concerning Corfu Channel (United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland v. Albania) ICJ Report, 15 Dec 1949, para. 56.
Convention on the Law of the Non-navigational Uses of International Watercourses.
Declaration of the United Nations Conference on the Human Environment at Stockholm from 5 to 16 June 1974 (Stockholm Declaration) available at: http://www.unep.org/Documents.Multilingual/Default.asp?documentid=97&articleid=1503.
Freeman, Kendall (2006). Oil and gas deposits at international boundaries: New way for government and oil and gas companies, Available at: http://www.ogel.org/article.asp?key=2412.
GA. Res. 1803 (XVII) 14 Dec (1962). Permanent sovereignty over natural resources.
GA. Res. 3129 (XXVIII) 13 Dec (1973). Cooperation in The Field of The Environment Concerning Natural Resources Shared By Two or More States.
GA. Res. 3281 (XXIX) 12 Dec (1974). Charter of Economic Rights and Duties of States.
Gabčíkovo-Nagymaros Project (Hungary/Slovakia, 25 September 1997.
Global water security, (2 February 2012). Intelligence Community Assessment report, available at: www.dni.gov/files/documents/Newsroom/Press%20Releases/ICA_Global%20Water%20Security.pdf.
Helmand River: Geography, Encyclopedia Iranica, (6 May 2017). available at: http://www.iranicaonline.org/articles/helmand-river-i.
ILC, Draft articles on the Law of Trans-boundary Aquifers (2008). available at: legal.un.org/ilc/texts/instruments/english/commentaries/8_5_2008.pdf.
Island of Palmas Case (Netherland Vs USA)(4 April 1928). Available at: http://untreaty.un.org/cod /riaa/cases/vol_ii/829-871.pdf.
Sources of International Water Law (1997). FAO Legislative Study, Development Law Service FAO Legal Office, No. 65.
Studies and Declarations Made by International Non-Governmental Organizations, available at: http://www.fao.org/docrep/005/W9549E/w9549e08.htm.
The Convention on the Protection and Use of Trans-boundary Watercourses and International Lakes (Water Convention).
The United Nations Conference on Environment and Development Having met at Rio de Janeiro from 3 to 14 June 1992 (Rio Declaration), available at: http://www.unep.org/Documents.Multilingual/Default.asp?documentid=78&articleid=1163.
Thomas, Vincent and Warner, Jeroen (2015). "Hydropolitics in the Harirud/Tejen River Basin: Afghanistan as hydro-hegemon?", Journal Water International, Vol. 40, 593-613.
Trail Smelter Case (United States vs Canada) ICJ Report, 16 Apr 1941, para. 32. 
UN Report, World population projected to reach 9.6 billion by 2050, 13 June 2013.
Water Scarcity (2017). World Wide Life, available at: www.worldwildlife.org/threats/water-scarcity.