مدیریت دانش در سیر تاریخی قراردادهای بالادستی صنعت نفت ایران

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی

2 استادیار دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی

3 دانشجوی دکتری مدیریت قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامۀ طباطبائی

چکیده

ایران با داشتن ذخایر عظیم هیدروکربوری جهان، با گذشت بیش از یک قرن از نخستین استخراج و بهره­برداری نفت در قلمرو خود، تا امروز به یک قرارداد جامع که زمینه­ساز پیشرفت دانش فنی کشور و سوق­دهنده به حداکثرسازی ظرفیت اقتصادی میادین هیدروکربوری باشد، دست نیافته است. در این پژوهش ضمن نگاهی اجمالی به دانش و مدیریت آن، به عنوان شرط لازم انتقال فناوری، قراردادهای نفتی امتیازی، مشارکتی و خدماتی پیش و پس از انقلاب اسلامی، از نگاه مدیریت دانش واکاوی شده­اند. نتایج به‌دست‌آمده، نشان می­دهد قراردادهای امتیازی فارغ از رویکرد دانشی و بدون فراهم کردن بستر تحقق ابعاد و فرایندهای مدیریت دانش تنظیم شده و قراردادهای مشارکتی و خدماتی نیز به اختصار و بدون تأمین تضمین­های لازم، تنها زمینه­ساز کسب دانش بوده و رویکردی به سایر ابعاد مدیریت دانش نداشته است. پس از انقلاب اسلامی، با وجود تحولات و پیشرفت­های شگرف دانش در چند دهۀ اخیر، شروط راهبردی برای تحقق ابعاد مدیریت دانش و توسعه دانش و فناوری در قراردادهای بیع متقابل به روشنی مطرح نشده است و در نسل سوم این قراردادها، بُعد اجرایی انتقال فناوری فقط در سطح آموزش نیروهای انسانی، آن هم نه به صورت مطلوب نمود می­یابد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Knowledge Management in Historical Path of Upstream Contracts of Iran’s Oil Industry

نویسندگان [English]

  • Faysal Ameri 1
  • Abbas Kazemi Najafabadi 2
  • Seyyed Mahdi Mirfattah 3
1 Associate Professor of Law & Political Sciences Faculty of Allameh Tabataba’i University
2 Assistant Professor of Law & Political Sciences Faculty of Allameh Tabataba’i University
3 PhD Candidate of International Oil and Gas Contracts, Law & Political Sciences Faculty of Allameh Tabataba’i University
چکیده [English]

After a century from the extraction of petroleum in Iran, as the owner of big hydrocarbon reserves in the world, the country has not achieved a fully comprehensive and enhancing technical knowledge of oil contract to maximize its economic capacity in extracting from the national hydrocarbon fields. In this study, considering the importance of knowledge management as a necessary factor, we have investigated concessions, production sharing and service oil agreements in Iran from the aspect of knowledge management before and after the Islamic revolution. The results show that contracted oil concessions are far from being knowledge approached and none of the fields of the knowledge management achievement can be found. Both Production sharing and service oil contracts papered the way only for knowledge acquisition without a letter of guarantee. After the Islamic revolution, in spite of knowledge and technology development in recent decades, there is no strategic condition in buy-back oil contracts for the achievement of the knowledge management dimensions. Technology transfer is only limited to undesirable human resource training in the third generation of these contracts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Oil contracts
  • Upstream
  • Knowledge Management
  • Technology transfer
  • Probst Model
.فارسی
الف) کتاب­ها
1. اشتریان، کیومرث؛ امامی میبدی، راضیه (1389). دانش ضمنی و سیاست­های انتقال تکنولوژی با تأکید بر فناوری اطلاعات و ارتباطات. چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
2. امانی، مسعود (1389). حقوق قراردادهای بین­المللی نفت. تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
3. امور حقوقی شرکت ملی نفت ایران (1381). مجموعۀ قوانین و مقررات نفت، گاز و پتروشیمی. تهران، ادارۀ کل روابط عمومی وزارت نفت.
4. تولایی، روح‌الله؛ محمدزاده، مهرداد (1396). فنون و ابزارهای روش تحقیق در مدیریت. تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی.
5. حبیبی، علی (1387). پیاده­سازی مدیریت دانش در سازمان­های مهندسی. تهران، انتشارات ارگ.
6. دهقانی، تورج (1393). سرمایه­گذاری و تأمین مالی در پروژه­های نفت و گاز. تهران، انتشارات مؤسسۀ مطالعات بین­المللی انرژی.
7. ذوقی، ایرج (1381). مسائل سیاسی- اقتصادی نفت ایران. چاپ ششم، تهران، انتشارات پازنگ.
8. رادینگ، آلن (1383). مدیریت دانش و موفقیت در اقتصاد جهانی مبتنی بر اطلاعات. ترجمۀ محمدحسین لطیفی، چاپ اول، تهران، انتشارات سمت.
9. شیروی، عبدالحسین (1393). حقوق نفت و گاز. چاپ دوم، تهران، نشر میزان.
10. نوروزی، حجت (1391). «انتقال تکنولوژی در قراردادهای بیع متقابل توسعۀ میادین هیدروکربوری ایران» در کتاب: صنعت نفت و گاز به زبان غیر فنی. به کوشش عاطفه تکلیف، تهران، مدیریت پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت ایران و پژوهشکدۀ علوم اقتصادی دانشگاه علامۀ طباطبایی.
11. محبی، محسن (1386). مباحثی از حقوق نفت و گاز در پرتو رویۀ داوری بین­المللی، سلب مالکیت و غرامت در قراردادهای نفتی. تهران، مؤسسۀ مطالعات و پژوهش­های حقوقی شهر دانش.
12. پیش­گفتاری بر آسیب­شناسی صنعت نفت ایران (1394)، کد موضوعی: 310، شمارۀ مسلسل: 14592، تهران، مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی.
13. کاظمی، عباس (1393). آشنایی با قراردادهای نفتی. چاپ اول، تهران، مؤسسۀ مطالعات و پژوهش­های حقوقی شهر دانش.
ب) مقاله­ها
14. ابراهیمی، نصرالله؛ خوش­چهره، فاطمه (1394). «استفاده، انتقال و توسعۀ تکنولوژی در صنایع بالادستی نفت و گاز ایران». فصلنامۀ حقوق پزشکی، دورۀ نهم، ویژه­نامۀ حقوق مالکیت فکری، ص 65-102.
15. ابراهیمی، نصرالله؛ صادقی مقدم، محمدحسن؛ سراج، نرگس (1391). «انتقادهای وارده بر قراردادهای بیع متقابل صنعت نفت و گاز ایران و پاسخ­های آن». فصلنامۀ حقوق، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دورۀ 42، شمارۀ 4، ص 1-19.
16. ابراهیمی، سیدنصرالله؛ شیریجیان، محمد (1393). «قراردادهای بالادستی نفت و گاز نظام جمهوری اسلامی ایران و تبیین دلالت­های قانونی و الزامات قراردادی جدید». فصلنامۀ اقتصاد انرژی ایران، سال سوم، شمارۀ 10، ص 1-39.
17. الوانی، سیدمهدی؛ شاهقلیان، کیوان (1385). «طراحی الگوی ارزیابی سطح مدیریت دانش در سازمان­های صنعتی ایران (پژوهشی در صنعت خودرو)». فصلنامۀ مطالعات مدیریت (بهبود و تحول)، دورۀ 52، شمارۀ 4، ص 1-16.
18. ایران­پور، فرهاد (1387). «انواع قراردادهای نفتی». فصلنامۀ حقوق، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دورۀ 38، شمارۀ 2، ص 25-38.
19. درخشان، مسعود؛ تکلیف، عاطفه (1394). «انتقال و توسعۀ فناوری در بخش بالادستی صنعت نفت ایران: ملاحظاتی در مفاهیم، الزامات، چالش­ها و راهکارها». فصلنامۀ اقتصاد انرژی ایران، دورۀ 4، شمارۀ 14، ص 33-88.
20. درخشان، مسعود (1392). «ویژگی­های مطلوب قراردادهای نفتی». فصلنامۀ اقتصاد انرژی ایران، دورۀ 3، شمارۀ 9، ص 53-113.
21. شافع، میرشه­بیز؛ رحیمی، فتح الله (1394). «دگردیسی و تکامل مرحله­ای قراردادهای بین­المللی نفتی بیع متقابل در بستر حقوق ایران». دانش حسابرسی، سال چهارم، شمارۀ 85، ص 29-64.
22. شکوهی، محمدرضا؛ نادران، الیاس (1390). «تاریخ تحولات قراردادها در صنعت نفت ایران؛ با تأکید بر 1353-1333». دو فصلنامۀ تاریخ ایران، دورۀ 4 شمارۀ 1، ص 77-110.
23. شمشیری، صادق (1393). «انتقال فناوری در قراردادهای نفتی بیع متقابل و تأثیر مقررات سازمان تجارت جهانی بر آن». فصلنامۀ پژوهشنامۀ بازرگانی، شمارۀ 72، ص 83-109.
24. نوری، بهروز؛ علیپور، رضا (1393). «سیاست­های بومی­سازی در زنجیرۀ ارزش». ماهنامۀ علمی- ترویجی اکتشاف و تولید نفت و گاز، شرکت ملی نفت ایران، شمارۀ 119، ص 21-27.
ج) سایر
25. سامانۀ قوانین و مقررات کشور (1388). لوح حق. تهران، مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی.
26. شیریجیان، محمد (1395). «تحلیل مقایسه­ای سرمایه­گذاری و تولید بهینۀ نفت در قراردادهای بیع متقابل و مشارکت در تولید مبتنی بر مبانی فقهی و روش­های بهینه­سازی». رسالۀ دکتری، تهران، دانشکدۀ اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع).
27. لوح جامع قوانین و مقررات (1395). نسخۀ 4.9.1. تهران، معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات، معاونت حقوقی ریاست جمهوری (www.dotic.ir)
 2.انگلیسی
28. Bp statistical review of world energy 2017 (https://www.bp.com).
29. McCune, J. (1999). “Thirst for knowledge”, Management Review, Vol. 88 No. 4,pp.10-12.
30. Malhorta Yogesh (2000).''Knowledge Management for E-Business Performance: Advancing Information Strategy to Internet Time”, Information Strategy: The Executive’s Journal, Vol.16, No. 4, pp.5-16.
31. Pearlson, K. E. and C. S. Saunders (2002). Managing and using information systems; a strategic approach, 2ed, John Wiley & Sons, New York.
32. Probst, Gilbert J. B. (1998). Practical Knowledge Management: A Model That Works.  Prism/SecondQuarter1998. http://www.genevaknowledgeforum.ch/downloads/prismartikel.pdf).
33. Probst, Gilbert and Raub, Steffen, (2002). Managing Knowledge (Building Blocks for Success), John Wiley and Sons, New York, PP 27- 37.
34. Wickramasinghe, Nilmini & Lubitz, Dag von (2007). Knowledge - based Enterprise: Theories and Fundamentals, Idea Group Publishing.
35. Jones, Dan (2003). Knowledge Management and Technical Communication: A Convergence of Ideas and Skills, Available: https://faculty.washington.edu/markh/tc400.
36. Sajjad M Jasimuddin (2012). Knowledge Management: An Interdisciplinary perspective, Published by world scientific publishing Co. pte. Ltd.