قانون‌گذاری بازارها و ابزارهای مالی در ایران با تأکید بر معاملات مشتقة انرژی و نفت

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه حقوق خصوصی و اقتصادی، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامة طباطبایی، تهران، ایران.

2 دانش‌آموختة دکتری ،مدیریت قراردادهای بین‌الملل نفت‌وگاز ، گروه حقوق خصوصی و اقتصادی، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامة طباطبایی، تهران، ایران.

چکیده

 بازارهای مالی و یکی از زیرشاخه‌های مهم آن - معاملات مشتقة انرژی و نفت- به دلایل و درجات و شکل­های مختلف موضوع قانون‌گذاری قوة مقننه قرار گرفته‌اند. با توجه به اهمیت بالقوة مشتقات در عرصة اقتصاد انرژی کشور، درک قوانین ناظر بر آن دارای اهمیت است. هدف این نوشتار، درک تحولات و چالش‌های قوانین ناظر بر این بازارها و ابزارها در ایران و پیشنهاد تمهیداتی برای بهبود آن‌هاست. به این منظور، قوانین مرتبط مصوب در قوة مقننه از ابتدا تاکنون از نظر دلایل وضع، مفاد و رویکرد به معاملات مشتقة انرژی و نفت بررسی شده‌اند. در این بررسی، سیطرة بنگاه‌داری دولتی، برخورد با کشورهای مسلط در نظام مالی جهانی، تعارض منافع و تسخیرشدگی نظارتی و کارکردهای متعارض قانون‌گذاری به عنوان چالش‌های مهم قانون‌گذاری مشتقات انرژی و نفت شناسایی شده‌اند و برای غلبه بر این چالش‌ها و تحقق قانون‌گذاری بهینه، ترجیح خصوصی‌سازی بر ترویج مشتقات، تشریک مساعی برای مقررات‌گذاری بین‌المللی و منطقه‌ای، مدیریت تعارض منافع و موازنه میان کارکردهای متعارض قوانین پیشنهاد شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Legislation of Financial Markets and Instruments in Iran Emphasizing Energy and Oil Derivatives Transactions

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mahdi Hajian 1
  • Mohammadamin Imani 2
1 Assistant Professor , in Department of Private and Economic Law, Faculty of Law and Political Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.
2 PhD in Management of International Oil and Gas Contracts, Department of Private and Economic Law, Faculty of Law and Political Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Financial markets and one of its most important sub-sectors - energy and oil derivative transactions - have been the subject of legislation in the Iranian legislature for various reasons, to different degrees and in different ways. Given the potential importance of derivatives in the nation's energy economy, having an understanding of related laws is important. The purpose of this article is to understand the developments and challenges of the laws governing these markets and tools in Iran and to suggest measures to improve them. To this end, the relevant laws passed in the legislature from the beginning to the present have been examined in terms of reasons, provisions and approach to energy and oil derivatives transactions. In this study, the dominance of state-owned enterprises, confrontation with the dominant countries in the global financial system, conflict of interest and regulatory capture, and conflicting legislative functions have been identified as important challenges of energy and oil derivatives legislation and to overcome these challenges and achieve optimal legislation, the propositions are: precedence of privatization over promotion of derivatives, joint efforts for international and regional regulation, management of conflict of interest, and balancing the conflicting functions of laws.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Derivatives
  • Energy
  • Laws
  • Legislation
  • Petroleum
  • Regulation

مراجع

  1. منابع

    الف) فارسی

    1. برنامة اول توسعه ۱۳۶۸ - ۱۳۷۲، مصوب ۱۱ بهمن ۱۳۶۸ مجلس شورای اسلامی.
    2. برنامة دوم توسعه ۱۳۷۴ - ۱۳۷۸، مصوب ۲۰ آذر ۱۳۷۳ مجلس شورای اسلامی.
    3. برنامة سوم توسعه ۱۳۷۹ - ۱۳۸۳، مصوب ۱۷ فروردین ۱۳۷۹ مجلس شورای اسلامی.
    4. برنامة چهارم توسعه ۱۳۸۴ - ۱۳۸۸، مصوب ۱۱ مهر ۱۳۸۳ مصوب مجلس شورای اسلامی.
    5. برنامة پنجم توسعه ۱۳۹۰ - ۱۳۹۴، مصوب ۱۵ دی ۱۳۸۹ مجلس شورای اسلامی.
    6. برنامة ششم توسعه ۱۳۹۶ - ۱۴۰۰، مصوب مجلس ۱۴ اسفند ۱۳۹۵ مجلس شورای اسلامی.
    7. برنامة عمرانی اول ۱۳۲۷ – ۱۳۳۳، مصوب ۱۳ تیر ۱۳۲۸ مجلس شورای ملی دورة قانون ­گذاری پانزدهم.
    8. برنامة عمرانی دوم ۱۳۳۴ – ۱۳۴۰، مصوب ۸ اسفند ۱۳۳۴ مجلس شورای ملی دورة قانون­ گذاری هجدهم.
    9. برنامة عمرانی سوم ۱۳۴۱ – ۱۳۴۶، مصوب ۲۱ خرداد ۱۳۴۶ مجلس شورای ملی و ۲۷ اردیبهشت ۱۳۴۶ مجلس سنا.
    10. برنامة عمرانی چهارم ۱۳۴۷ – ۱۳۵۱، مصوب ۲۶ تیر ۱۳۴۷ مجلس شورای ملی و ۸ مرداد ۱۳۴۷ مجلس سنا.
    11. برنامة عمرانی پنجم ۱۳۵۲ – ۱۳۵۶، مصوب ۲۲ بهمن ۱۳۵۱ مجلس شورای ملی و ۵ اسفند ۱۳۵۱ مجلس سنا.
    12. پرهیزکاری، سیدعباس؛ ابوالفضل رزقی(۱۳۹۶). تعارض منافع 1. دسته­ بندی و مفهوم ­شناسی. تهران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
    13. ___ (۱۳۹۶). تعارض منافع 2. راهکارهای پیشگیری و مدیریت. تهران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
    14. جابری‌عربلو، محسن (۱۳۶۲). فرهنگ اصطلاحات فقه اسلامی (در باب معاملات). تهران، نشر امیرکبیر.
    15. حاجیان، محمدمهدی؛ محمد امین ایمانی (۱۳۹۹). «بررسی سیر تحول مقررات‌گذاری ابزارهای مشتقه با تأکید بر معاملات انرژی و نفت در ایالات ‌متحده‌آمریکا». مطالعات حقوق انرژی، شمارة 6، ص96-77.   

      DOI: 10.22059/JRELS.2020.279151.276

    16. حسین‌زاده، جواد (۱۳۹۱). قرارداد اختیار معامله بررسی حقوقی و فقهی. تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    17. حسین‌زاده، جواد؛ عبدالحسین شیروی، (1386). «وضعیت فقهی و حقوقی قرارداد اختیار معامله». اقتصاد اسلامی، شمارة 7، ص101-۱3. در:  http://eghtesad.iict.ac.ir/article_16680.html (7 تیر 1401).
    18. سلیمانی، محمد (۱۳۹۰). بررسی طرح قراردادهای سلف موازی استاندارد نفتی. ویرایش اول، تهران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
    19. سیاست‌های کلی برنامه پنجم توسعه، مصوب ۲۱ دی ۱۳۸۷ مجمع تشخیص مصلحت نظام.
    20. شکری، اسماعیل؛ احمد اکرمی (۱۳۹۷). فرهنگ‌نامة اصول فقه. قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى.
    21. عیسایی تفرشی، محمد؛ محمدمهدی حاجیان؛ سیدمصطفی محقق‌داماد؛ کاظم یاوری (۱۳۹۰). «مقایسة قراردادهای آتی با قراردادهای قماری در حقوق انگلیس و حقوق اسلامی». پژوهش‌های حقوق تطبیقی، شمارة ۱۵، ص87-65. در:

    http://clr.modares.ac.ir/article-20-319-fa.html (7 تیر ۱۴۰۱).       

    1. قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، مصوب ۱ آذر ۱۳۸۴ مجلس شورای اسلامی.
    2. قانون توسعة ابزارها و نهادهای مالی جدید، مصوب ۲۵ آذر ۱۳۸۸ مجلس شورای اسلامی.
    3. قانون حفاظت و توسعة صنایع ایران، مصوب ۱۰ تیر ۱۳۵۸ شورای انقلاب.
    4. قانون گسترش مالکیت واحدهای تولیدی، مصوب ۳ تیر ۱۳۵۴ مجلس شورای ملی.
    5. قانون محاسبات عمومی کشور، مصوب ۱ شهریور ۱۳۶۶ مجلس شورای اسلامی.
    6. قانون معافیت بهرة اوراق قرضة منتشرة شرکت‌های سهامی ایرانی از پرداخت مالیات، مصوب ۹ اردیبهشت ۱۳۵۵ مجلس شورای ملی.
    7. قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت، مصوب ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۱ مجلس شورای اسلامی.
    8. هاشمی شاهرودی، سیدمحمود (۱۳۸۲). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت (علیهم‌السلام). قم، مؤسسة دایره ­المعارف فقه اسلامى.
    9. هیأت مدیرة سازمان بورس و اوراق بهادار (۱۳۹۰). دستورالعمل اجرایی عرضه و معاملة قرارداد سلف نفت. هیأت مدیرة سازمان بورس و اوراق بهادار.

    ب) خارجی

    -Books

    1. Acharya, Viral V; Matthew P. Richardson (2009). Restoring Financial Stability: How to Repair a Failed System. New Jersey: Wiley.
    2. Acharya, V; Brenner, M; Engle, R. F; Lynch, A. W; Richardson, M (2009). Derivatives: the ultimate financial innovation. In V. V. Acharya & M. Richardson (Eds.), Restoring financial stability: How to repair a failed system (Vol. 233, pp. 241). New Jersey: Wiley.
    3. Bharier, J (1971). Economic development in Iran, 1900-1970. London; New York: Oxford University Press.
    4. Bernstein, M.H (2015). Regulating Business by Independent Commission. Princeton University Press.
    5. Hull, J (2012). Options, Futures, and Other Derivatives, United Kingdom: Prentice Hall.
    6. Johnson, Philip McBride (2004). Derivatives Regulation, United States: Wolters Kluwer Law & Business.
    7. Watson, Alan (1993). Legal transplants: an approach to comparative law. University of Georgia Press.

    -Articles

    1. Alizadeh, Parvin (2003). "Iran's Quandary: Economic Reforms and the "Structural Trap". The Brown Journal of World Affairs, 9: P 267-81. At: http://www.jstor.org/stable/24590483 (Accessed 2 Jul. 2022).
    2. Azad, Shirzad (2010). "The politics of privatization in Iran". Middle East Review of International Affairs (Online), 14: p 60-71. At: https://www.proquest.com/scholarly-journals/politics-privatization-iran/docview/858600208/se-2 (Accessed 2 Jul. 2022).
    3. Cairns, John W (2013). "Watson, Walton, and the history of legal transplants". Georgia Journal of International and Comparative Law., 41: p 637-96. At: https://digitalcommons.law.uga.edu/gjicl/vol41/iss3/5 (Accessed 2 Jul. 2022).
    1. Cooper, Mark N (2007). "Failure of Federal Authorities to Protect American Energy Consumers from Market Power and Other Abusive Practices". Loyola Consumer Law Review, 19: p 315-411. At: https://lawecommons.luc.edu/lclr/vol19/iss4/2/ (Accessed 2 Jul. 2022).
    2. Crotty, James (2009). "Structural causes of the global financial crisis: a critical assessment of the ‘new financial architecture". Cambridge Journal of Economics, 33: p 563-80.

       At: https://doi.org/10.1093/cje/bep023 (Accessed 2 Jul. 2022).

    1. Esfahani, H. S; Pesaran, M. H (2009). "The Iranian Economy in the Twentieth Century: A Global Perspective". Iranian Studies, 42(2), p177-211. At: https://doi.org/10.1080/00210860902764896 (Accessed 2 Jul. 2022).
    2. Harris, Kevan (2013). "The rise of the subcontractor state: Politics of pseudo-privatization in the Islamic Republic of Iran". International Journal of Middle East Studies, 45: p 45-70.

       At: https://doi.org/10.1017/S0020743812001250 (Accessed 2 Jul. 2022).

    1. Howlett, Michael; Joshua Newman (2013). "After “the Regulatory Moment” in Comparative Regulatory Studies: Modeling the Early Stages of Regulatory Life Cycles". Journal of Comparative Policy Analysis: Research and Practice, 15: p 107-21. At: https://doi.org/10.1080/13876988.2013.765618 (Accessed 2 Jul. 2022).
    2. Moghadam, Val (1987). "Socialism or anti-imperialism? The left and revolution in Iran". New Left Review, 166: p 5-28. At: https://api.semanticscholar.org/CorpusID:202630709 )Accessed 2 Jul. 2022(.
    3. Pesaran, E (2008). "Towards an Anti-Western Stance: The Economic Discourse of Iran's 1979 Revolution". Iranian Studies, 41(5), p 693-718. At: https://doi.org/

       10.1080/00210860802518343 (Accessed 2 Jul. 2022).

    1. Valibeigi, M (1993). "Islamic Economics and Economic Policy Formation in Post-Revolutionary Iran". A Critique. Journal of Economic Issues, 27(3), p 793-812. At: https://www.jstor.org/stable/4226719 (Accessed 2 Jul. 2022).

    -Reports

    1. IOSCO (2011). Principles for the Regulation and Supervision of Commodity Derivatives Markets: Final Report: International Organization of Securities Commissions.

       At: https://www.iosco.org/library/pubdocs/pdf/IOSCOPD358.pdf (Accessed 2 Jul. 2022).

    -Webpages

    1. The White House (2008). 'Delegations to the Summit on Financial Markets and the World Economy', The White House, (Accessed 31 May 2017).

       At: https://georgewbush-whitehouse.archives.gov/news/releases/2008/11/20081114-5.html.

    1. IOSCO (2021, August 6). , from International Organization of Securities Commissions: https://www.iosco.org/ (Accessed 6 August 2021).
    2. ISDA. (2021, August 6). from International Swaps and Derivatives Association: https://www.isda.org/ (Accessed 6 August 2021).

     

مطالعات حقوق انرژی
دوره 8، شماره 2
اسفند 1401
صفحه 275-294

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار